Thơ Đa Thanh Và Phản Biện

CÓ LOẠI THƠ ĐA THANH NHƯ THẾ

Chưa dám khẳng định, nhưng tôi tin rằng trên thế giới hiếm một dân tộc nào có ngôn ngữ giàu thanh điệu như tiếng Việt. Có người nước ngoài nói rằng, nghe người Việt nói chuyện lên bồng xuống trầm như là hát! Sở dĩ có hiện tượng đó vì tiếng Việt có những sáu thanh (có người còn xếp thành 8 thanh), nhiều hơn hẳn số thanh trong tiếng nước họ. Chúng ta đều biết rằng, sáu thanh đó bao gồm bốn thanh trắc và hai thanh bằng. Bốn thanh trắc là các chữ mang các dấu sắc, hỏi, ngã, nặng. Hai thanh bằng gồm các chữ mang dấu huyền và không mang dấu. Dùng tên dấu của chữ để gọi thanh chữ đó, và với chữ không mang dấu ta tạm gọi là “thanh không”, sáu thanh trong tiếng Việt là: thanh sắc, thanh hỏi, thanh ngã, thanh không, thanh huyền, và thanh nặng.

Tiếng Việt giàu thanh tạo nên âm điệu uyển chuyển, du dương cho thơ. Có nhà thơ nước ta đi thăm Hội nhà văn Trung Quốc về kể lại rằng, các nhà thơ Trung Quốc thích nghe các nhà thơ Việt Nam đọc thơ Đường của họ qua âm Hán Việt, và về nhạc điệu họ bảo rằng nghe hay hơn hẳn khi họ đọc bài thơ đó bằng tiếng Bắc Kinh! Như vậy thanh điệu tiếng Việt có lợi thế lớn cho thi ca nước nhà. Thực tế, trong một câu thơ truyền thống, hiếm khi chưa đủ sáu thanh của tiếng Việt. Ví như câu ca dao:

Ba cô đội gạo lên chùa

Một cô yếm thắm bỏ bùa cho sự

Ta khảo sát số thanh ở câu lục, đó là không, không, nặng, nặng, không, huyện, tức là chỉ có ba thanh không, nặng, huyền xuất hiện.

Còn câu “Hỡi cô tát nước bên đàng”, theo thanh là Ngã, không, sắc, sắc, không huyền, có bốn thanh ngã, không, sắc, huyền xuất hiện.

Còn với câu: “Hỡi cô cắt cỏ một mình”, thì thanh là ngã, không, sắc, hỏi, nặng, huyện, tức chứa đủ cả 6 thanh của tiếng Việt, nên đọc lên nghe cao độ thay đổi liên tục, uyển chuyển hơn hai câu trên.

Khi khảo sát một số thi phẩm của các nhà thơ nổi tiếng, ta thấy rằng tỷ lệ xuất hiện câu thơ đa thanh (chứa đủ 6 thanh) là hiếm hoi. Ví dụ Truyện Kiều dài 3254 câu, thì chỉ có 18 câu đa thanh, bao gồm 4 câu lục (935, 1435, 1541, 3045) và 14 câu bát ( 116, 322,406, 466, 510, 894, 916, 1114, 1682, 1724, 2318, 2380, 2702, 3168). May mắn trong số đó có một cặp lục bát đa thanh:

Cởi xiêm lột áo số sàng

Trước thần sẽ nguyện mảnh hưởng lâm râm