Web sách hay

LỜI TỰA

Cơn bão toàn cầu hoá đang quét qua và để lại những tác động khác nhau, ở những mức độ khác nhau ở tất cả những nơi nó đi qua qua trên khắp hành tinh này. Việt Nam không là một ngoại lệ.

Trái ngược với những cơn bão tự nhiên vốn có tính tàn phá, cơn bão toàn cầu hoá mang đến nhiều điều mới mẻ và những cơ hội. Dĩ nhiên, với tính chất của một cơn bão, nó cũng có thể mang đi những gì đã tồn tại từ lâu, như những giá trị truyền thống và cả những cấu trúc văn hoá. Xa hơn nữa, cơn bão toàn cầu hoá có thể làm lung lay những cấu trúc kiên cố. Vì tính chất rất riêng của nó, cơn bão này cũng đặt ra cho những nơi nó quét qua những đòi hỏi cần phải được thoả mãn để có thể thích nghi với những tác động của nó.

Vì vậy, việc nhận thức đầy đủ và chuẩn bị để thích nghi hiệu quả với những tác động của cơn bão toàn cầu hoá là điều rất quan trọng, dù ở phương diện cá nhân hay quốc gia.

Như bao nơi khác bị tác động bởi cơn bão toàn cầu hoá trên quả địa cầu này, xã hội Việt Nam đương đại cũng không thể tránh khỏi những tác động của cơn bão này khi nó quét qua. Thực tế, nó đã, đang và sẽ tiếp tục quét qua dãi đất hình chữ S xinh đẹp này và để lại những tác động ở những mức độ khác nhau trên nhiều khía cạnh cuộc sống từ văn hoá, kinh tế, xã hội, quản trị quốc gia đến cả chính trị. Những tác động và mức độ khác nhau của cơn bão này sẽ tiếp tục được ghi nhận. Những cơ hội to lớn đang mở ra và dĩ nhiên chúng cũng đi kèm những thách thức phải vượt qua. Việc lựa chọn thích nghi như thế nào đối với những thay đổi, hay né tránh nó và tìm cách cố thủ trong những ốc đảo, là điều khó khăn.

Để thích nghi, chỉ có ý chí là không đủ. Cần có sự tham gia của tư duy. Đó phải là một kiểu tư duy mới và mở. Người ta gọi đó là tư duy toàn cầu trong thế giới phẳng. Tư duy toàn cầu trong thế giới phẳng vừa đòi hỏi sự thay đổi ở mức độ từng cá nhân riêng lẻ, nhất là trong mối tương quan của họ với cộng đồng và xã hội và cả ở mức độ quốc gia. Một điều chắc chắn rằng để ứng phó với tác động của toàn cầu hoá trong thế giới phẳng, kiểu tư duy có tính chất làng xã sẽ không phù hợp. Vì, kiểu tư duy đó tự nó đã không tương thích với bối cảnh mới. Nó càng không có khả năng chống đỡ hay dẫn dắt những cá nhân hay quốc gia vượt qua những tác động một cách hiệu quả. Những hành vi và lối hành xử hẹp hòi, ích kỷ và kém văn minh phải được thay thế bởi những hành vi và lối hành xử văn minh hơn, có tính đến lợi ích của cộng đồng và xã hội nhiều hơn và được định hướng bởi luật lệ và các tiêu chuẩn đạo đức.

Trong bối cảnh mới này, cần một kiểu tư duy hướng đến những tiêu chuẩn và giá trị có tính toàn cầu hơn trong cách cư xử giữa những cá nhân với nhau và giữa cá nhân với cộng đồng. Trách nhiệm xã hội là một giá trị cần được thúc đẩy.

Ở phương diện quốc gia, cần có những bước đi mạnh mẽ để thoát hẳn khỏi những gì được cho là thủ cựu, những điều vốn được xác định là những yếu tố làm chậm, kìm hãm hay thậm chí là ngăn cản quá trình hội nhập và đi ra thế giới của quốc gia đó. Việc nhìn nhận một thế giới đa dạng về các hệ giá trị, góc nhìn, mô hình quản trị quốc gia và tổ chức xã hội là điều rất quan trọng. Cần lựa chọn và áp dụng những mô thức tổ chức xã hội và quản trị quốc gia tiến bộ hơn và sự tham gia của khoa học nhiều hơn để góp phần thúc đẩy hình thành một môi trường năng động (enabling) cho tất cả các nhóm xã hội khác nhau tham gia vào các quá trình theo khả năng của riêng họ. Những tiêu chuẩn tổ chức và quản trị mới cần phản ánh tính toàn cầu nhiều hơn.

Một trong những đòi hỏi của toàn cầu hoá là khả năng đáp ứng được những giá trị có tính chất toàn cầu. Đây là thách thức lớn cần vượt qua. Nhưng trước hết, chúng ta, trên phương diện mỗi cá nhân và quốc gia, cần định vị bản thân mình một cách nghiêm túc và chân thực nhất. Điều này sẽ giúp chúng ta nhận biết được chúng ta đang ở đâu trong dòng chảy của thế giới; chúng ta đang có những gì; chúng ta đang không có những gì và điều quan trọng là làm thế nào để chúng ta có thể có những gì chúng ta cần phải có để có thể trở nên toàn cầu hơn… Vì tính chất quan trọng có tính nền tảng của nó, việc tự định vị cần được xem là bước đi đầu tiên của cá nhân và quốc gia trong hành trình đi ra thế giới.

Khi đứng trước cơn bão toàn cầu hoá đang liên tục quét qua và một thực tế rằng, thế giới ngày càng trở nên phẳng hơn một phần lớn nhờ vào sức mạnh của thông tin được truyền tải qua mạng Internet, mỗi người Việt Nam và cả ở phương diện quốc gia cũng đang đối diện với nhiều thách thức. Tư duy toàn cầu, thái độ đối với cộng đồng, trách nhiệm xã hội, khả năng phân tích thông tin, khả năng thích nghi với những thay đổi, những giá trị giáo dục có tính toàn cầu hơn… là những điều cần được bổ túc, thay thế cho cách nghĩ và lối hành xử chỉ hướng đến lợi ích cá nhân hay tư duy giáo dục được định hướng bởi thành tích và những kết quả mang nặng tính định lượng…

Quan sát sự chuyển động ngày càng năng động của xã hội Việt Nam đương đại, tác giả bắt đầu nuôi dưỡng ý tưởng viết cuốn sách này như một tập hợp những quan sát có tính dân tộc học của tác giả. Những quan sát của tác giả được hình thành trong suốt thời gian sinh sống và làm việc của tác giả ở nhiều nơi khác nhau ở Việt Nam và ở một số các quốc gia trên thế giới. Dù không nặng tính học thuật, nhưng tác giả có sử dụng các công trình khoa học của một số các học giả nổi tiếng trên thế giới như Thomas Friedman, Amartya Sen… để chống đỡ một số lập luận tác giả xây dựng trong cuốn sách này.

Khi đọc cuốn sách này, độc giả sẽ dễ dàng nhận ra rằng những vấn đề được tác giả đề cập rất rộng và đa dạng, từ những vấn đề vụn vặt trong cuộc sống như văn hoá giao thông, những hành vi kém văn minh nơi công cộng của người Việt Nam như khạc nhổ, vứt rác bừa bãi, chen lấn hay nói lớn tiếng nơi công cộng, đến những vấn đề có tính vĩ mô và cấu trúc hơn, như giáo dục trong thế giới toàn cầu hoá, khả năng thích nghi đối với sự thay đổi, khả năng phân tích thông tin trong thời đại bùng nổ thông

Hy vọng rằng độc giả quan tâm có thể tìm thấy những chia sẻ trong cuốn sách này của tác giả là bổ ích.

Trân trọng cảm ơn!