Đạo Phật xưa và nay

Tác phẩm “Đạo Phật xưa và nay” là tuyển tập với nhiều chủ đề khác nhau, là những chuyên đề nghiên cứu Phật học Ấn Độ, một số bài đã được đăng tải trên các website và một số tập san Phật giáo. Nội dung những bài viết này, tác giả căn cứ vào những kinh điển A-hàm và Nikàya để giới thiệu những quan niệm cơ bản về Phật học. Qua đó, nó cũng biểu hiện sự dị đồng giữa Phật giáo Thượng Tọa Bộ và Đại Chúng Bộ hay Đại thừa và Tiểu thừa.

Phật giáo luôn luôn lấy con người làm đối tượng giáo dục, do đó giáo lý của đức Phật luôn luôn gắn liền với con người, những ưu tư của con người chính là ưu tư của đức Thế Tôn cách đây hơn 2500 năm. Tinh thần giáo dục của Ngài vẫn còn đó và có giá trị tuyệt đối, vượt lên trên cả về mặt thời gian và không gian.

Về mặt hình thức, Phật giáo ở Ấn Độ được phân chia Đại thừa và Tiểu thừa, nhưng xét cho cùng trong hai hệ thống giáo lý của hai trường phái lớn này, không một bản kinh luật luận nào lại không đề cập đến yếu tố “Giác ngộ và giải thoát”. Giác ngộ là sự hiểu biết đúng như thật; giải thoát là sự chấm dứt mọi phiền não khổ đau. Chỉ có sự hiểu đúng, biết đúng mới có sự an lạc và hạnh phúc, tức là sự giải thoát. Đó là mục tiêu, là tinh thần cốt lõi của Phật giáo, nếu Phật giáo thiếu hai yếu tố này không còn là Phật giáo. Như vậy, trong Phật giáo có những hình thức Đại thừa hay Tiểu thừa, Thiền tông hay Tịnh độ tông… chỉ là hai hình thức giáo dục khác nhau cùng chỉ chung một điểm giác ngộ và giải thoát trong đạo Phật, do vì con người và xã hội không đồng cho nên Phật giáo phải vay mượn nhiều hình thức khác nhau để giáo hóa chúng sanh, nó không phải là sự mâu thuẫn trong giáo lý của Ngài.

Sự xuất hiện tư tưởng của Phật giáo Đại thừa không thể tự nhiên mà có, nó phải bắt nguồn từ Phật giáo trước đó, là tư tưởng của Phật giáo Bộ phái, cụ thể là Hữu Bộ. Như vậy, nếu chúng ta muốn thấu rõ và xiển dương tư tưởng Phật giáo Đại thừa, điều trước tiên chúng ta cần phải hiểu rõ thế nào là tư tưởng của Phật giáo Bộ phái. Thử hỏi, nếu chúng ta không hiểu nguyên nhân tại sao xuất hiện tư tưởng Phật giáo Đại thừa, vì sao Phật giáo Đại thừa phản bác tư tưởng Tiểu thừa và phản đối điều gì; nếu chúng ta không đọc kinh sách Tiểu thừa thì bằng cách nào chúng ta hiểu được tư tưởng của Phật giáo Đại thừa? Cũng vậy, nếu muốn nắm rõ tư tưởng Phật giáo Bộ phái, chúng ta cũng không thể bỏ qua không tìm hiểu tư tưởng Phật giáo Nguyên thủy, tức là hai hệ kinh điển Nikāya và A-hàm (Āgama). Đây chính là lý do tại sao tác phẩm “Tìm hiểu đạo Phật Nguyên thủy” cũng như tác phẩm này ra đời. Thật ra, hai tác phẩm này chỉ là những tuyển tập của những bài viết ngắn, nhằm gợi ý và lý giải một số vấn đề tư tưởng trong Phật giáo Nguyên thủy. 

MỤC LỤC

– Lời nói đầu

L Đạo Phật xưa và nay.

1.Quan điểm của đức Phật về con người và xã hội

2.Đặc tính giáo dục của đạo Phật

a.Tinh thần giáo dục

b.Hình thức giáo dục

3.   Ọuá trình diễn biến của đạo Phật

4.   Phật giáo ngàv nay và bối cảnh xã hội của nó

5.   Làm thế nào để Phật giáo cùng xã hội phát triển

5a. Người lãnh đạo và tổ chức Giáo hội

5b. Giáo dục và đào tạo

5c. Vấn đề phiên dịch và biên tập bộ Đại Tạng Kinh Việt nam

6.   Kết luận

 

II.Đức Phật theo quan điểm của Thượng toạ bộ

1.Dẫn luận

2.Đức Phật là nhân vật lịch sử

3.Đức Phật là bậc đạo sư

4.Điểm dị đồng giữa đức Phật và vị A la hán

5.Đức Phật không phải là bậc Nhất thiết trí

6.Kết luận

III.    Đòi sống người xuất gia dưới thời đức Phật còn tại thế

1.   Dẫn luận

2.   Mục đích đời sống phạm hạnh

3.   Các pháp tác thành Sa môn

3.1.   Sống có giới hạnh

3.2.   Biết tàm quí

3.3.   Ba nghiệp thanh tịnh

a.Đối với thân nghiệp sẽ làm

b.Đối với thân nghiệp đang làm

       c.Đối với thân nghiệp đã làm

3.4.  Mạng sống thanh tịnh

3.5.   Hộ trì các căn

3.6.   Tiết độ ăn uống

3.7.   Chú tâm cảnh giác

3.8.   Chánh niệm tỉnh giác

3.9.   Đoạn trừ 5 triền cái

3.10.  Chứng 4 thiền

a.Thiền thứ nhất

b.Thiện thứ hai

c.Thiền thứ ba

d.Thiền thứ tư

4. Kết luận

VI. Niềm tin theo đạo Phật

V.Ý nghĩa chữ ‘xả’trong đạo Phật

1.Mối quan hệ giữa xả và trí tuệ

2.Xả là sự chấp nhận sự chuyển biến của sự vật

3.Xả là sự chấp nhận sự biến đổi về tư tưởng

4.Kết luận

VI.   Ý nghĩa pháp sám hối trong đạo Phật

1.Mối quan hệ giữa sám hối và 3 nghiệp

2.Ý nghĩa sám hối trong Kinh điên Phật giáo Nguyên Thủy

a.Phản tỉnh

b.Trinh bày với bậc đạo sư hay đồng phạm hạnh có trí

c. Phòng hộ tương lai

3.   Ý nghĩa sám hổi trong Kinh điển Phật giáo Đại thừa

4.   Sự lợi ích của người biết thực hành pháp sám hối

5.   Kết luận

 

VII Nói năng như chánh pháp