Web sách hay

Con nhà nghèo Tái bản lần 2 năm 2020

Hồ Biểu Chánh (01/10/1885-04/09/1958)

Tên thật Hồ Văn Trung, tự Biểu Chánh

Ông là một trong những nhà văn tiêu biểu nhất của Văn học Việt Nam giai đoạn giao thời 1900-1930.

Tiểu thuyết của Hồ Biểu Chánh bao quát những mảng hiện thực, những nét văn hóa đặc trưng của Nam bộ vào những thập niên đầu thế kỷ XX. Đó là sự tha hóa của con người trong sự lớn lên vùn vụt của đầu óc trọng thương, là số phận đáng thương của những thường dân rơi vào cảnh cùng quẫn, là những câu chuyện thế sự giàu chất nhân văn của những con người trên vùng đất mới…

Ông đã để lại cho văn học Việt Nam một gia tài đồ sộ với hơn một trăm quyển tiểu thuyết, truyện ngắn, biên khảo… Với lối viết bình dị, ngôn ngữ gần với lời nói thường ngày, tiểu thuyết của Hồ Biểu Chánh luôn được nhiều thế hệ người dân Nam bộ đón nhận bằng một tình cảm đặc biệt và trân trọng.

Con nhà nghèo

(1)

Cai tuần Bưởi ngồi nghe thằng Cu nói chuyện mà sắc mặt buồn xo. Chừng nó nói dứt rồi anh ta cũng không trả lời, cứ châu mày chong mắt ngó sững ngọn đèn. Thị Tố biết chồng rối trí không trả lời thằng Cu được, nên rước mà đáp rằng:

– Vợ chồng qua thấy tính em ăn ở thật thà chắc chắn là thương em lắm, mà còn gả con Lựu cho em chắc là không được.

– Sao vậy chị Hai? Chị chê tôi nghèo hèn phải không?

– Không phải tại vợ chồng qua. Vậy chớ, như em thấy, vợ chồng qua giàu có sang trọng gì hay sao mà chê em nghèo hèn.

– Nếu vậy thì cô Tư Lựu chê tôi chớ gì!

Thằng Cu than mấy tiếng rồi nó đau đớn trong lòng quá, không biết sao mà nói nữa được, nên ngồi cúi mặt mà nước mắt rưng rưng. Cai tuần Bưởi thấy càng thêm buồn nên ngồi day mặt qua phía bóng tối, không dám ngó mặt thằng Cu nữa. Ba người ngồi im lìm một hồi rất lâu, rồi thằng Cu mới nói rằng:

– Tôi không cưới được cô Tư Lựu thì tôi không thèm cưới con ai hết, mà chắc là cũng bỏ xứ nầy tôi đi, còn ở đây nữa mà làm gì. Xin anh Hai chị Hai làm ơn nói giùm lại với cô Tư Lựu, không biết duyên nợ trời khiến làm sao mà tôi thương cô lung lắm. Mấy năm nay tuy tôi không nói ra, nhưng mà trong bụng tôi cứ tính làm vợ chồng với cô hoài. Nếu cô không ưng tôi thì tôi buồn rầu lắm, chắc chịu không nổi. Tôi mồ côi mồ cút, ở đợ ở đần, song tôi biết làm ăn, chớ không phải ham cờ bạc rượu trà như họ. Hễ tôi cưới cô rồi, như cô muốn ở tư ở riêng, thì tôi lo cất nhà cất cửa cho cô ở, cô muốn thế nào mà tôi có thể làm vừa lòng được tôi cũng chịu hết. Đạo vợ chồng miễn là thương nhau thì thôi, dầu nghèo hột muối cắn làm hai cũng vui, giàu có làm giống gì. Nếu anh Hai chị Hai thương tôi, nói giùm, thì chắc cô hết chê tôi nữa.

Cai tuần Bưởi day lại mà nói rằng:

– Không phải con Lựu nó chê em nghèo mà không ưng đâu.

– Vậy chớ tại sao?

– Qua thương em lắm. Vợ chồng qua mới nói chuyện với nhau hồi nãy đây, qua cũng có nói muốn gả nó cho em. Qua mà gả không được, là vì có chuyện riêng, khó nói cho em nghe lắm.

– Việc gì? Anh Hai đừng ngại chi hết, anh nói đại ra đi. Hay là có chỗ nào tử tế hơn tôi họ nói rồi chớ gì?

– Không phải. Nếu mà qua gả nó được thì qua gả cho em liền. Để rồi em coi, qua không gả cho ai hết đâu.

– Anh nói cái gì nghe lạ lắm vậy? Tại sao mà anh gả không được?

Cai tuần Bưởi ngồi ngẫm nghĩ một chút rồi bước lại gần thằng Cu mà nói nho nhỏ rằng:

– Qua không giấu em làm chi. Qua mắc đi ghe mấy tháng, cậu Hai Nghĩa ở nhà tới ve vãn nó, nó dại nên lấy cậu đã có chửa rồi.

Thằng Cu nghe mấy lời dường như sét đánh bên tai, nên vùng la “Trời đất ơi” và đứng dậy ngó Cai tuần Bưởi trân trân. Hai người ngó nhau không ai nói được tiếng chi hết. Thằng Cu chắc lưỡi lắc đầu nước mắt chảy ròng ròng, bước ra dỡ cửa mà đi về, quên từ giã vợ chồng Cai tuần Bưởi.

Cai tuần Bưởi thấy vậy bèn kêu mà dặn với rằng: “Chuyện đó qua nói cho một mình em biết mà thôi; em đừng có nói bậy bạ cho thiên hạ hay, nghe không em Cu”.

Không biết thằng Cu có nghe mấy lời dặn đó hay không mà nó đi tuốt, không nghe nó trả lời trả tiếng chi hết.

(2)

– Cái thân em sống càng thêm tủi, thêm xấu chớ sống làm chi, chị Hai. Em biết xưa rày anh Hai, chị Hai hổ thẹn với chòm xóm lung lắm. Em nghĩ vì em mà anh chị phải mang nhục thì em buồn rầu không biết chừng nào, bởi vậy em muốn chết phứt cho rồi, đặng hết nhọc lòng anh chị nữa.

Thị Tố nghe mấy lời than phiền như vậy thì động lòng, bỏ đi lại bộ ván giữa ngồi vừa ăn trầu vừa ngẫm nghĩ một chút rồi ôn tồn nói rằng:

– Mầy buồn cũng phải đó chớ. Làm thân con gái mà chửa oan đẻ lạnh thì tốt bao giờ. Nhưng mà tao nghĩ chớ chi mầy đi làm đĩ lấy trai gì rồi chửa đẻ là xấu, cái nầy mình là tá điền của cậu Hai, mình cũng như là tôi tớ của cậu, cậu biểu sống thì sống, cậu biểu chết thì chết, cậu tới nhà cậu ám sát, mình làm sao mà dám cự lại với cậu. Tao tưởng trong làng nầy dầu cậu muốn ai đi nữa họ cũng phải chịu, chẳng luận là mầy. Mầy hư đây là tại cậu Hai hãm hiếp, chớ phải tự ý mầy muốn hư hay sao mà sợ xấu.

– Nếu người ta ỷ quyền ỷ thế mà hãm hiếp, mình nghèo hèn nên không dám chống cự, thì mình phải liều thân giữ cho vẹn danh tiết của mình, chớ sao mình thuận tùng để người ta lấy cho đến có chửa rồi mình nói người ta hãm hiếp? Không được, cái lỗi của em lớn lắm, không thể nào em đổ cho ai được đâu.

– Nếu mầy nói mầy có lỗi, thì tao đây cũng có lỗi nữa. Anh Hai mầy mắc đi ghe, để mầy ở nhà với tao. Tao là chị mầy, tao thấy cậu Hai làm trái mà tao không cự với cậu, thì tao quấy lắm.

– Phải, hai chị em mình quấy hết. Em dại dột em không biết liều mình, chị lớn khôn mà chị không dám chống cự, nên em với chị đều quấy hết.

– Trời ơi! Cự làm sao cho được! Chớ chi thằng nào bậy bạ nó tới đây nó chọc ghẹo mầy thì tao bửa đầu nó chớ thèm cự à. Cái nầy là cậu Hai là con của bà Cai mà tao nói sao được. Đã vậy mà còn hồi ban đầu cậu nói tử tế lắm. Cậu nói cậu thấy tánh nết của mầy cậu thương, cậu nói mợ Hai đẻ có một đứa con gái mà thôi, nên cậu muốn kiếm con trai đặng nối dòng, cậu cho tiền bạc, áo quần, vòng bông; cậu hứa làm cho mầy sung sướng trọn đời. Cậu nói nghe phải lắm, ai mà dè cậu chơi cho có chửa rồi cậu bỏ.

– Phải. Hồi đó cậu nói ai nghe cũng phải mê. Mà tại em dại em mê nên bây giờ em mới ăn năn đây. Bây giờ có một mình chị với em nên em tỏ thiệt cho chị biết. Hổm nay em muốn tự vận mà chết cho rồi, ngặt vì em thấy thằng con của em sao em thương quá, nên em còn nuối lại đây.

(3)

Cái kiếp con người rõ ràng là kiếp khổ não, còn cái thú giàu sang chưa ắt là thú thanh cao. Vì cớ nào trên mặt đất nầy người ta lại tranh nhau đeo đuổi mùi phú quý, làm chi để đến nỗi nhơ nhuốc cũng chịu, ác nghiệt cũng làm, cực khổ buồn rầu, đắng cay khóc lóc.

Chịu làm chi vậy? Làm mà chi vậy? Buồn nỗi gì? Khóc cớ chi? Phù sanh nhứt mộng, giàu sang ích gì? Mà nghèo hèn lại hại gì? Vậy chớ mình tự tĩnh tự giác, lần gỡ mà bỏ cho hết những lục căn, lục trần đặng tiêu diêu cực lạc, thơ thới xác phàm, há chẳng quý hơn là mê mẩn đắm chìm trong vòng tham danh chuốc lợi, mà phải nhuốc nhơ, phải phiền não, phải khóc than hay sao?

(4)

Thị Tố ngồi dựa góc ván rồi thì thầm kể lại đầu đuôi câu chuyện cậu Hai Nghĩa ỷ thế chủ điền hiếp dọa lấy con Lựu làm sao, chừng con Lựu đẻ cho cậu hay, cậu nói làm sao, con Lựu đau xin tiền cậu, cậu nạt nộ làm sao, giận nói với mợ, mợ ghen làm sao, bà Cai sợ xấu nên biểu làng bắt làm sao, chừng đóng lúa ruộng rồi vợ chồng cậu Hai xua đuổi làm sao, qua hỏi đất Thôn Tá mà ở, Bà Cai rầy Thôn Tá làm sao, chị ta thuật rõ ràng không sót một mảy nào hết.

Ba Cam nghe rồi châu mày hỏi:

– Quân ăn ở mọi rợ như vậy đó, mà anh Hai không dám nói tiếng gì hết hay sao?

– Trời ơi! Bộ chú tưởng đâu dễ lắm hay sao? Tôi nóng giận tôi làm cho nó mang tiếng một chút thôi mà nó làm dữ quá. Tôi tưởng đâu nó làm tôi ở tù rồi chớ. Cha sắp nhỏ lạy gần sói trán mà nó cũng không chịu tha. May nhờ Hương quản năn nỉ xin dùm, nên nó tha giải Tòa, mà nó bắt đóng trăng tôi hết bảy bữa.

– Tôi nghe nói sao tôi giận quá, tôi phải trị nó mới được.

Ba Rạng xen vô nói:

– Tôi không hay việc gì hết. Chừng bà Cai đuổi phải dỡ nhà đi, ảnh lên thuật chuyện cho tôi nghe, thì tôi nổi xung.

Giàu có rồi họ ỷ thế, họ hiếp đáp người ta quá. Hễ mình cự thì mình ngồi tù, túng thế phải chịu thua. Mà nín thì nó tức muốn chết. Khá, xưa rày về trên nầy ở, thì tụi nó không dám kiếm chuyện gì nữa. Chớ phải mà anh ở dưới, chắc nó hại anh rồi.

Ba Cam trợn mắt nói:

– Hại sao được! Nó giàu sang thây kệ nó chớ. Anh Hai tôi ảnh nhịn, chớ tôi nhịn không được rồi.

Thị Tố nói rằng:

– Chuyện nầy tôi hiểu hết. Cậu Hai Nghĩa thương con Lựu chớ không phải không. Ngặt vì mợ Hai ghen, mợ rầy quá, nên cậu Hai không dám nhìn con. Bà Cai sợ dâu con rầy rà xấu hổ nên bà lấy ruộng lại rồi đuổi vợ chồng tôi đi cho biệt tích. Chuyện vậy đó, chớ không có chi lạ.

Ba Rạng nói:

– Nếu sợ vợ thì ai biểu làm như vậy mà chi?

Ba Cam ngồi suy nghĩ một hồi rồi nói rằng:

– Thằng Nghĩa nầy, tôi phải dạy nó một bài học ở đời mới được. Chị nói bữa nào anh Hai về, chị Hai?

– Chắc là chiều mốt về tới.

– Để ảnh về tôi cự ảnh coi. Ảnh lôi thôi quá! Ở đời mình hiền quá, họ khinh mình chớ.

– Cha sắp nhỏ nó thiệt thà lắm. Chầu xưa tôi nói chơi; tôi nói tôi biểu con Lựu bồng con lên níu cậu Nghĩa coi cậu làm sao. Cha sắp nhỏ rầy la tôi dữ quá.

Ba Cam nằm vắt tay qua trán, mắt nhắm lim dim. Ba Rạng thấy canh đã khuya rồi nên đi về mà ngủ. Sáng bữa sau, Thị Tố giao sắp nhỏ ở nhà cho con Lựu coi đặng chị ta đi chợ Giồng Ông Huê, trước là mua cá thịt đãi khách, sau nữa ghé nhắn cho chồng hay, đặng hễ ghe về tới bến thì xin phép về nhà liền.

Ba Cam đi đường mỏi mệt nên ngủ trưa một chút. Chừng anh ta thức dậy, thấy con Lựu lăng xăng với sắp nhỏ, anh ta ngồi ngó ra một hồi rồi kêu mà nói:

– Lựu, đâu mầy bồng con mầy lại đây coi. Con trai hay con gái đó? Được mấy tháng?

Con Lựu thủng thẳng bồng con đi lại chỗ Ba Cam ngồi, vừa đi vừa nói nhỏ nhỏ:

– Con trai, bữa nay gần sáu tháng.

Ba Cam rờ đầu thằng nhỏ rồi nắm chân nó mà nói rằng:

– Thằng nhỏ sổ sữa đến. Đặt tên gì?

– Thằng Hai.

Ba Cam châu mày lặng thinh một hồi rồi nói rằng:

– Thôi con mầy đẻ thì mầy nuôi, cần gì phải cầu ai. Mầy nuôi nó, không biết chừng ngày sau mầy nhờ nó được. Hồi hôm tao nghe chị Hai nói chuyện thiệt tao buồn quá. Trong ba anh em, có mình mầy là gái, nên tao thương mầy lung lắm. Ngày tao bước chơn ra đi, tao tưởng anh Hai ở nhà nuôi mầy khôn lớn rồi kiếm người thiệt thà mà định đôi bạn cho mầy. Tao không dè ảnh để mầy tàn tệ như vậy. Thiệt tao phiền ảnh quá, đã biết họ giàu họ có danh giá, mình nghèo mình cũng có danh giá vậy chớ. Mình để mất danh giá rồi ai coi mình ra gì nữa đâu. Một đêm hồi hôm tao tức quá ngủ không được. Tao chắc phải mà tao ở nhà hồi đó, thì thằng làm mất danh giá mầy đó nó không khỏi tay

Ba Cam nói tới đó thì ứa nước mắt, mặt lại lộ sắc giận dữ. Con Lựu đứng cúi mặt khóc nức nở không nói một tiếng gì hết. Cách một hồi lâu, Ba Cam thở dài và hỏi một cách rất dịu ngọt:

– Em còn thương thằng đó nữa không?

– Em có thương hồi nào đâu mà anh hỏi còn hay hết.

– Nếu em không thương mà sao có con?

– Nó ỷ quyền thế hãm hiếp em, chị Hai với anh Hai còn sợ, em làm sao mà dám nói.

– Em biết nó thương em hay không?

– Quân đó mà thương ai.

– Không biết chừng nó thương em thiệt chớ, mà mắc vợ nó rầy rà, nó sợ nên nó không dám gần em nữa.

– Không có đâu. Dầu mà nó không có vợ đi nữa, nó lại đem em về làm vợ hay sao? Em biết nó chơi qua đường, chớ không tình nghĩa chi hết. Em biết trong làng có nhiều con gái cũng bị nó hãm hiếp như em vậy. May cho mấy đứa kia không có chửa nên thiên hạ không hay.

– Nói vậy nó là con quỷ, trời sanh ra đặng phá danh giá con gái hay sao?

– Vậy đa.

– Hứ! Đồ khốn nạn quá! Qua phải trừ nó mới được.

Giá sản phẩm trên đã bao gồm thuế theo luật hiện hành. Tuy nhiên tuỳ vào từng loại sản phẩm hoặc phương thức, địa chỉ giao hàng mà có thể phát sinh thêm chi phí khác như phí vận chuyển, phụ phí hàng cồng kềnh, …