“Bản chất ngôn từ là phép thuật và kể từ thời cổ đại đến ngày nay ngôn từ vẫn giữ được hầu hết quyền năng phép thuật của chúng”.
Ngôn từ là gì?
Trong tiến trình phát triển nhận thức của loài người, đầu tiên, các từ có nội dung nghèo nàn và mờ nhạt. Nhưng do ảnh hưởng của tiến trình văn hoá nhân loại mà các từ dần dần được cấp thêm những nét nghĩa tinh tế hơn cho phù hợp với tư duy của con người về sự vật mà từ phản ánh. Trong tiến trình này, từ chỉ còn là một cái vỏ – nơi để đổ đầy tư duy của chúng ta về một sự vật cụ thể.
Mối quan hệ giữa tư duy và ngôn từ thường được các nhà logic học hình dung theo 3 cấp độ. Để đáp ứng được các nhu cầu giao tiếp của xã hội, loài người đã tạo ra và thiết lập rất nhiều các hệ thống tín hiệu khác nhau bên cạnh hệ thống tín hiệu ngôn từ. Có những hệ thống tín hiệu có thể vượt qua các biên giới quốc gia, các ranh giới của thể chế chính trị để phục vụ loài người (Ví dụ: hệ thống kí hiệu hoá học, toán học)… Nhưng, người dùng chúng lại rất chọn lọc .Tính chọn lọc cao như vậy là xa lạ với ngôn từ từng tộc người (ngôn từ tự nhiên không phân biệt giới tính, tuổi tác, địa vị xã hội, trình độ học vấn… mà phục vụ cộng đồng một cách vô tư).
Như vậy, khái niệm vạn năng của ngôn từ phải được hiểu là một phương tiện không kén người dùng. Vạn năng có nghĩa là sự phổ biến và phổ thông (phổ cập). Đó là nghĩa về số lượng.
Nghĩa thứ hai của vạn năng là nghĩa về chất lượng của phương tiện giao tiếp: Ngôn từ có thể chuyển tải được tất cả các nội dung thông tin khác nhau mà người nói có nhu cầu (từ việc bộc lộ cảm xúc, thái độ của người nói đến những nhu cầu tinh tế về tình cảm; đến những nhu cầu về khuyến lệnh (request) của người nói với người nghe; đến những nhu cầu về trao đổi các kinh nghiệm chinh phục thiên nhiên hoặc truyền bá tri thức)… Trong khi đó, những phương tiện khác chỉ đáp ứng được một phần nào đó rất nhỏ những nhu cầu về bộc lộ và giao tiếp của con người.Tóm lại, ngôn từ là một phương tiện giao tiếp vạn năng, bởi vì:
– Về mặt số lượng: Nó phục vụ đông đảo các thành viên trong cộng đồng;
– Về mặt chất lượng: Nó giúp cho các thành viên trong cộng đồng có thể bộc lộ hết các nhu cầu giao tiếp.
Ngôn từ học đại cương tách chức năng giao tiếp vạn năng của ngôn từ ra thành nhiều kiểu chức năng nhằm mô tả triệt để hơn cấu trúc của ngôn từ trong đời sống cộng đồng. Tuỳ thuộc sự phát triển của nhận thức ngôn từ học mà người ta có những cách phân chia và gọi tên các chức năng xã hội của ngôn từ một cách khác nhau. Có thể chia các quan niệm về mặt chức năng ngôn từ thành 3 thời kì lớn sau đây:
– Thời kì của cấu trúc luận;
– Thời kì của hậu cấu trúc luận;
– Thời kì của chủ nghĩa chức năng và ngôn từ học xã hội
Ngôn từ quan trọng như thế nào?
Chắc hẳn bạn sẽ không muốn độc giả chìm vào giấc ngủ và tôi cũng vậy. “Thôi miên bằng ngôn từ”, theo tôi, là bất cứ cách viết lách nào khiến người đọc không thể cưỡng lại mà cứ đọc, đọc nữa, đọc mãi. Những câu chữ khiến mắt bạn dán chặt vào trang sách. Ngôn từ mạch lạc, súc tích, và hiệu quả, lôi cuốn bạn đọc hết từng từ, từng chữ một. Và hơn thế nữa, Thôi miên bằng ngôn từ khiến bạn phải ghi nhớ – và hành động – theo những gì bạn đã đọc.
Thôi miên bằng ngôn từ là nghệ thuật khiến người đọc say mê, khiến họ ghi nhớ từng câu chữ, và khiến họ phải làm theo những mệnh lệnh ẩn sâu trong những từ ngữ ấy. Những điều tôi vừa nói làm bạn đỡ buồn ngủ hơn, đúng không? Tôi tin rằng bạn đã từng bị Thôi miên bằng ngôn từ ít nhất một lần. Hãy nhớ lại lần gần nhất bạn hoàn toàn tập trung vào một lá thư hay một cuốn sách xem. Có phải bạn đã quên mất thời gian? Có phải ai đó gọi nhưng bạn còn không nghe thấy? Có phải bạn đã chìm đắm vào việc đọc đến mức chẳng còn để ý bất kỳ điều gì khác? Hãy đối mặt với điều đó đi, bạn đã bị thôi miên.
Ngay cả Shakespeare cũng đã từng thôi miên các độc giả bằng ngôn từ, nhưng tất nhiên ông không gọi bút pháp của mình bằng cái tên đó. Theo Peter Brown trong cuốn sách The Hypnotic Brain (tạm dịch: Bộ não Mê hoặc), tác phẩm The Tempest (tạm dịch: Giông tố) của Shakespeare đã sử dụng sự lôi cuốn mê hoặc để khiến khán giả say đắm. Vở kịch bắt đầu bằng một vụ đắm tàu, khiến mọi người chú ý và tập trung. Đó chính là yếu tố chủ chốt của thuật thôi miên: thu hút sự chú ý. Vở kịch sau đó chuyển sang một cuộc đối thoại trong đó khán giả được yêu cầu hãy giữ vị trí và lắng nghe. Đó là một ám thị thôi miên. Brown còn nói: “Câu chuyện đến nay vẫn tỏa ra sức hút như gần bốn trăm năm trước vậy.” Một trong những độc giả của tôi đã viết thư kể về một cuốn sách đã thuyết phục anh ấy bỏ hút thuốc.
Độc giả ấy kể rằng cuốn sách của Allen Carr, The Easy Way to Stop Smoking (tạm dịch: Cách Bỏ thuốc lá Đơn giản), thực sự đánh thức mọi người khi họ đang chìm trong trạng thái nghiện thuốc mê man. Những ngôn từ mê hoặc của Carr đã có tác dụng, đến nay ông đã giúp được hàng triệu người ngừng hút thuốc. Nhiều người còn nói rằng chỉ cần đọc cuốn sách đó thôi cũng đủ giúp bạn bỏ hút thuốc thành công. Bạn bè có nói với tôi điều tương tự khi họ đọc cuốn Healing Back Pain (tạm dịch: Chữa lành Chứng đau lưng) của John Sarno.
Một lần nữa, chỉ cần đọc cuốn sách cũng giúp họ thoát khỏi trạng thái đau nhức kinh niên, trong nhiều trường hợp, chứng đau lưng của họ còn được chữa trị hoàn toàn. Tôi cũng có trải nghiệm tương tự khi đọc cuốn sách mới nhất của Sarno, The Divided Mind (tạm dịch: Bộ não Phân tâm). Cuốn sách dường như đưa tôi từ một trạng thái miên man này – tin vào hiệu quả của thuốc men truyền thống – đến một trạng thái miên man khác – tin vào hiệu quả của vô thức. Đấy chính là sức mạnh của Thôi miên bằng ngôn từ (tôi sẽ đi sâu hơn vào trạng thái miên man đó trong cuốn sách tiếp theo, Buying Trances – tạm dịch: Đánh thức Nhu cầu Mua sắm).