Web sách hay

“Các giá trị truyền thống và con người Việt Nam hiện nay” là đề tài mang mã số KX-07-02 thuộc Chương trình khoa học và công nghệ cấp Nhà nước “Con người Việt Nam: mục tiêu và động lực của sự phát triển kinh tế – xã hội” mang mã số KX-07.

Đặt trong mục tiêu chung và hệ thống các đề tài của chương trình KX-07, đề tài KX-07-02 có nhiệm vụ nghiên cứu quá trình hình thành, phát triển và biến đổi của các truyền thống Việt Nam, phân tích nội dung cấu thành của truyền thống Việt Nam trong mối quan hệ với bản sắc văn hóa dân tộc, quan hệ giữa cái chung và cái riêng (theo vùng địa – văn hóa và tộc ngườ), giữa mặt tích cực cần kế thừa, phát huy và mặt hạn chế, lỗi thời cần khắc phục, xóa bỏ. Trên cơ sở đó, đối chiếu với con người Việt Nam hiện nay, với tư cách là mục tiêu và động lực phát triển kinh tế – xã hội, đánh giá một cách khách quan mặt mạnh và mặt yếu của di sản truyền thống, đưa ra những khuyến nghị về phương hướng và giải pháp giáo dục, phát huy các giá trị truyền thống, giải quyết một cách hài hòa mối quan hệ giữa truyền thống và hiện đại.

Con người Việt Nam xét theo quan điểm lịch sử, là sản phẩm của một quá trình lịch sử lâu dài và dù hữu thức hay vô thức, luôn luôn mang trong mình nó những truyền thống đã được tạo nên trong lịch sử. Truyền thống là tập hợp những tư tưởng và tình cảm, những thói quen trong tư duy, lối sống và ứng xử của một cộng đồng người nhất định, được hình thành trong lịch sử và đã trở nên ổn định, được lưu truyền từ thế hệ này qua thế hệ khác. Tính cộng đồng, tính ổn định và tính lưu truyền là những đặc trưng, những thuộc tính của truyền thống. Dĩ nhiên, những thuộc tính đó cũng chỉ mang ý nghĩa tương đối. Khi cơ sở tạo nên một truyền thống đã thay đổi, truyền thống đó vẫn được bảo tồn và lưu truyền trong một thời gian nào đó, nhưng rồi cũng phải biến đổi cho phù hợp với hoàn cảnh mới hoặc phải thay thế bằng truyền thống mới. Do đó, ở một thời điểm nhất định của lịch sử, truyền thống bao gồm mặt tích cực góp phần gìn giữ bản sắc dân tộc, thúc đẩy sự phát triển của xã hội và mặt tiêu cực phản ánh sự bảo thủ, sức ỳ của những tư tưởng, tình cảm, những thói quen, lối sống, những tập tục, đã lỗi thời. Khi nói đến giá trị truyền thống là đã hàm ý tuyển chọn và phân biệt, chỉ nói đến những truyền thống tốt đẹp.

Truyền thống hình thành, phát triển và biến đổi trong tiến trình lịch sử, nên phương pháp tiếp cận trước hết là phương pháp lịch sử. Nhưng mặt khác, truyền thống liên quan đến mọi mặt của đời sống xã hội nên nó cũng là đối tượng nghiên cứu của nhiều ngành khoa học xã hội và nhân văn, do đó phương pháp nghiên cứu phải mang tính liên ngành. Khi nghiên cứu truyền thống trong cuộc sống và con người hiện nay thì phương pháp điều tra xã hội học giữ vai trò chủ đạo.

Với mục tiêu, quan niệm và định hướng về phương pháp tiếp cận như trên, sau một thời gian chuẩn bị và hoàn tất các thủ tục, đề tài KX-07-02 bắt đầu được triển khai từ giữa năm 1992. Những người chịu trách nhiệm thực hiện gồm GS Phan Huy Lê (Chủ nhiệm), PGS.TS Vũ Minh Giang (Phó chủ nhiệm), GS Phan Đại Doãn, GS Trương Hữu Quýnh, PGS, PTS Phùng Hữu Phú, PTS Nguyễn Thừa Hỷ, PTS Nguyễn Quang Ngọc (Thư ký khoa học), Nguyễn Văn Chính, Nguyễn Văn Phòng (Thư ký hành chính) với sự tham gia, cộng tác của nhiều nhà khoa học thuộc những lĩnh vực có liên quan ở Hà Nội, Huế và Thành phố Hồ Chí Minh.

Ngoài những vấn đề về lý luận và phương pháp, nội dung của đề tài được quy vào năm vấn đề chính:

1. Quá trình hình thành, phát triển và biến đổi của các truyền thống Việt Nam.
2. Nội dung của truyền thống Việt Nam, các yếu tố cấu thành, mặt tích cực và mặt hạn chế.
3. Cái chung và cái riêng trong truyền thống của cộng đồng các dân tộc Việt Nam.

4. Người nước ngoài nhìn nhận và đánh giá về con người Việt Nam.
5. Con người Việt Nam hiện nay trong mối quan hệ với truyền thống.