Nghiên cứu văn học Việt Nam những khả năng và thách thức

Dưới cái mũ chung quen thuộc gọi là “nghiên cứu văn học”, tập chuyên khảo này đưa vào tiêu điểm mối quan tâm được thảo luận nhiều trong những năm gần đây về “lý luận và phê bình văn học” – trong đó vấn đề tạo nên sắc thái là việc học hỏi và ứng dụng các lý thuyết phương Tây thời hiện đại về văn chương hoặc có hệ quả văn học vào việc nghiên cứu văn học Việt Nam nói chung.

Từ các mô tả kiến lập mô hình tổng thể của “lý luận và phê bình văn học” Việt Nam thời hiện đại trong hai tiểu luận của Trần Đình Sử và Đỗ Lai Thúy, qua các diễn giải có tính phê phán về việc hiểu khái niệm lý thuyết văn học phương Tây hiện đại cùng quá trình du nhập và vận dụng lý thuyết trong hai tiểu luận của Hoàng Lương Xá và Cao Việt Dũng, đến các nghiên cứu cụ thể trên chủ đề phê bình văn học và văn học sử trung đại, nghiên cứu xã hội học một tác giả điển hình, trong các tiểu luận của Nguyễn Thị Thanh Xuân, Nguyễn Kim Sơn, Trần Văn Toàn, Phạm Xuân Thạch, Phùng Ngọc Kiên và Trần Ngọc Hiếu, tuyển tập chuyên khảo này đã quả thực trình bày một tấm bản đồ các vấn đề nhạy cảm và nổi cộm của lĩnh vực nghiên cứu và phê bình văn học hiện nay: khu vực khảo sát văn học Việt Nam ở đây có vẻ rất rộng lớn bao trùm, nhưng lại không nói gì đáng kể đến văn chương sáng tác của gần bốn mươi năm từ 1970s đến những năm đầu 2000s; nhấn mạnh vào các việc du nhập lý thuyết khoa học nhân văn – văn học, tìm tòi ứng dụng từ đó một số quan điểm, mô hình lập luận và khái niệm mới, nhưng lại không trình bày một tương liên đáng kể nào với nghiên cứu ngữ văn và ngôn ngữ học, đặc biệt khi các chủ đề văn học sử trung đại hiện nay xuất hiện một số vấn đề về các tác gia kinh điển và văn bản Hán – Nôm.

Tiểu luận mở đầu tập sách, có tính chất đề dẫn, của Trần Đình Sử – Nghiên cứu văn học Việt Nam: Đổi mới như thế nào? – đưa ra một mô thức văn học sử cho chủ đề này, đặt câu hỏi nghiên cứu văn học Việt Nam “đã, đang ở đâu rồi sẽ đi về đâu?”