Ngắn và rất ngắn

Tập truyện này từng xuất hiện tám năm về trước. Tôi chính là người “đầu têu” cho hai tác giả gom truyện in chung một tập, và sáng kiến ghép ngắn tên hai người thành Thái – Hậu – bậc mẫu nghi thiên hạ. Và cố nhiên là hai nữ nhân đã bắt Nguyên tôi phải có lời giới thiệu sách. Vậy mà sách ra năm 2010 đã không có lời của tôi. Chẳng hiểu sao. Hay tôi nghĩ cứ để Thái Hậu tự lên hương bằng chính truyện ngắn và rất ngắn của họ chăngNULL Năm nay, 2018, sách tái bản, vẫn truyện in chung, song, tên mỗi người đứng riêng, tôi được nhắc món nợ cũ. Lần này thì tôi phải có lờ Nguyễn Thị Minh Thái và Nguyễn Thị Hậu, hai người đều là tiến sĩ, một về nghệ thuật, một về lịch sử, và cả hai đều ham muốn viết văn. Văn chương của họ hình như cũng mang đậm nhạt, xa gần với tính cách nghề nghiệp của họ. Nguyễn Thị Minh Thái vốn dân Văn khoa Đại học Tổng hợp Hà Nội, lại mang trong mình gốc gác của miền quê nghệ thuật (quê nội Hà Đông, quê của áo lụa, đã thành thơ: Nắng Sài Gòn anh đi mà chợt mát/Bởi vì em mặc áo lụa Hà Đông. Quê ngoại Bắc Ninh, làng Đình Bảng, với “váy Đình Bảng buông chùng cửa võng”) và dòng họ mê đàn hát, văn chương, nghệ thuật chèo sân đình, ca trù nên văn chị sóng sánh cảm xúc, tình ý nén chặt và bung tỏa như thơ. Đọc truyện của chị, ngắn vừa độ xinh xẻo, thấy xao động âm vang của thơ, ở đó cảm hứng chủ đạo là của nhân vật trữ tình, với tâm trạng trữ tình.

Trở lại tên tập sách là “Ngắn & rất ngắn”. Nhớ lại khi tôi nảy ý tưởng, muốn Thái và Hậu in chung tập truyện, và sáng kiến ghép tên hai người thành cái tên hay hay, còn có lý do là đọc truyện của họ, tôi thấy dung lượng của chúng vừa ngắn lại vừa rất ngắn, có thể gọi chung là truyện “ngăn ngắn”. (Kiểu như Thế Lữ nghĩ ra mục “tin văn vắn” cho tờ báo Phong Hóa hay Ngày nay ở Hà Nội nửa đầu thế kỷ XX). Truyện ngắn, trong định nghĩa kinh điển của nó về một thể tài văn học, nằm trong chữ “moment” (khoảnh khắc), để phân biệt nó với tiểu thuyết là một quá trình (dài). Vậy, truyện “ngăn ngắn” là gì? Có phải là “khoảnh khắc” của chính “khoảnh khắc” không? Trên thế giới loại truyện này đã có khá lâu, với những tên gọi như “short-short story”, “very short fiction”, “flash fiction” Triết gia Friedrich Nietzsche cho đó là loại truyện tham vọng nói mười câu mà đủ đầy bằng cả cuốn sách. Một triết gia khác là Karl Popper cho rằng đọc loại truyện đó người đọc không phải hiểu mà chỉ có thể đoán hiểu. Nhà văn Mỹ Joyce Carol Oates nói nhịp điệu của loại truyện này gần với thơ, dồn nén trong khoảng không gian hẹp, nghiệm sinh của người đọc chỉ có thể được khơi gợi mà thôi.

Bởi vậy, loại truyện “ngăn ngắn” là một dạng như “hạt cơ bản” trong vật lý học mà Werner Heisenberg, cha đẻ của lý thuyết bất định, đã nói: “Các nguyên tử và hạt cơ bản tự chúng không phải là cái thực, chúng tạo nên một thế giới của tiềm năng và khả dụng, hơn là những sự việc và sự vật thực tế”. Xét theo độ dài thì truyện của Hậu là “ngắn ngắn” (hay “rất ngắn”) và truyện của Thái là ngắn. Truyện của Thái còn có nhân vật, tình huống, có câu chuyện được đẩy đưa và dẫn dắt. Truyện của Hậu chỉ là một vài dữ kiện, đôi khi rời rạc, không kết dính, để gợi nghĩa như kiểu ngụ ngôn, mà phần nhiều ý nghĩa cũng đã được tác giả nói ra.

Vậy là sau tám năm, tập truyện này xuất hiện trở lại.Trong thời gian ấy, hai tác giả đã kịp có thêm sách mới, truyện mới. Và họ vẫn trung thành với phong cách đã có, Thái thì truyện ngắn, Hậu thì rất ngắn. Tập sách lần này in ra có thêm vài truyện, đọc sẽ thấy thú vị hơn. Không chỉ vì Thái – Hậu đã lấy lại tên đầy đủ và riêng biệt của từng người, mà còn vì đọc họ, ta thấy cả hai đã khéo đong đầy trong kiểu truyện “hai trong một” của họ những chuyện tình muôn thuở của đàn bà, cũng là muôn thuở cuộc đời, được viết ra từ lối nhìn, lối nghĩ, lối cảm của hai nhà khoa học đều có mắt xanh văn chương. Rốt cuộc thì ngắn hay rất ngắn, văn chương cũng không nệ ngắn dài, mà cốt ở tâm tình chứa đựng đằm thắm trong bề sâu câu chữ
Tôi nói vậy, chẳng lẽ Thái – Hậu cho là đã quá lai rai, bởi lẽ ra tôi cần nói ngắn?

Hà Nội gần Rằm tháng Giêng Mậu Tuất 2018

Phạm Xuân Nguyên

Giá sản phẩm trên đã bao gồm thuế theo luật hiện hành. Bên cạnh đó, tuỳ vào loại sản phẩm, hình thức và địa chỉ giao hàng mà có thể phát sinh thêm chi phí khác như phí vận chuyển, phụ phí hàng cồng kềnh, thuế nhập khẩu (đối với đơn hàng giao từ nước ngoài có giá trị trên 1 triệu đồng)…..