COMBO 2 TÁC PHẨM CỦA HENRI BERGSON – VẬT CHẤT VÀ KÝ ỨC – Ý THỨC LUẬN – BÌNH BOOK

Henri Bergson (18 tháng 10 năm 1859 – 4 tháng 1 năm 1941) là nhà triết học, nhà văn người Pháp, một trong những nhà triết học lớn của thế kỷ 20, đoạt giải Nobel Văn học năm 1927.

Henri Bergson là cha đẻ của thuyết “Trực giác” có ảnh hưởng lớn đến văn học và triết học Pháp nói riêng và Phương Tây nói chung. Tác phẩm L’Evolution créatrice là cuộc cách mạng mang ý nghĩa thời đại. Bergson đã đưa vào triết học tài hùng biện cho tư tưởng, cảm hứng và sự quan tâm đến giá trị và tính duy nhất không thể thay thế của cá nhân con người. Ông mất tại nhà riêng năm 1941, khi nước Pháp còn bị chiếm đóng, đám tang của một trong những vĩ nhân nước Pháp đã diễn ra đơn giản chỉ với khoảng ba mươi người bạn và các đồng nghiệp.

Ở Việt Nam, nhiều tác phẩm của Henri Bergson đã được dịch và giới thiệu từ giữa thế kỉ XX, trong đó phải kể tới những công trình có vai trò mở đường, đặt nền móng cho sự phát triển của Triết học Bergson – Triết học về trực giác như Ý thức luận (Khảo luận về các dữ kiện trực tiếp của ý thức) (NXB Đại học Huế, 1962) và Vật chất và kí ức (NXB Đại học Huế, 1963).

***

COMBO 2 TÁC PHẨM CỦA HENRI BERGSON – VẬT CHẤT VÀ KÝ ỨC – Ý THỨC LUẬN

Henri Bergson
Cao Văn Luận dịch

* Ý thức luận – Khảo luận về các dữ kiện trực tiếp của ý thức

***

Vật chất và ký ức (Matière et mémoire) là tác phẩm thứ hai của Henri Bergson được xuất bản lần đầu tiên năm 1896 (bản dịch tiếng Việt của Linh mục Cao Văn Luận, xuất bản lần đầu năm 1963 tại Huế). Trong tác phẩm này, Henri Bergson tranh luận với các nhà khoa học về bộ não (nghiên cứu các bệnh, các hội chứng liên quan đến não). Song lí do sâu xa là để đề cập tới vấn đề tranh luận muôn thuở của triết học: vật chất – tinh thần và mối quan hệ giữa chúng.

Henri Bergson nghiên cứu mối tương quan giữa vật chất và kí ức, đồng thời từ những gợi ý theo quan niệm của ông về ý thức trực tiếp hay sự trực quan (intuition) và ý niệm về dòng tồn tục (la durée), hai chủ đề chính của tác phẩm đầu tay của ông (Essai sur les données immédiates de la conscience – Khảo luận về các dữ kiện trực tiếp của ý thức), ông cố gắng vượt bỏ ngay chính sự đối lập nhị nguyên giữa quan điểm duy tâm-duy ý niệm (idealiste) và duy thực (réaliste) được ông gọi là những khó khăn về lí luận.

     Henri Bergson vẫn giữ quan điểm nhị nguyên luận (dualiste), ông coi tinh thần là có thực, vật chất là có thực. Song ông phản đối quan điểm duy thực quy tinh thần vào vật chất. Quan điểm duy thực xem các sự vật ở bên ngoài (ở bên ngoài tinh thần ta) là tồn tại độc lập, hoạt động theo những quy luật của tự nhiên. Vai trò của ý thức chỉ là sự tri giác thuần tuý, tức là nó chỉ giới hạn ở việc “giữ lại” dòng chảy trôi liên tục của trí nhớ về những “khoảnh khắc” tri giác được dưới dạng những hình ảnh (image). Những “khoảnh khắc” ấy thuộc về sự vật chứ không thuộc về ý thức. Bergson xem thân xác của con người cũng là một hình ảnh, một hình ảnh quan trọng nhất và chính thân xác cũng biến đổi. Mọi sự tri giác đều thông qua thân xác và như thế sự tri giác cũng biến đổi theo thân xác.

     Nhưng thân xác ta đâu có tri giác trực tiếp. Phải thông qua các biểu tượng. Tri giác là “biết” và kí ức tức là sự “nhận ra lại” (hay sự “nhận thức”: reconnaissance). Như thế, kí ức có nguồn gốc vật chất nhưng mang “bản tính” tinh thần. Tinh thần không phải là cái gì tiếp nhận thụ động các sự vật ở bên ngoài. Nó cũng không gán các ý niệm phổ biến cho sự vật ở bên ngoài (duy ý niệm). Bergson phản đối Descartes – người coi tinh thần và thể xác là hai bản thể riêng biệt: bản thể tư duy và bản thể có quảng tính. Bergson coi tinh thần và vật chất được nối liền nhau qua thân xác. Các nhà khoa học về não (nhất là Théodule Ribot) coi kí ức là cái có “địa điểm” ở bên trong bộ não. Bergson coi kí ức là tinh thần. Sự tổn thương não làm rối loạn hoạt động kí ức, nhưng kí ức không “biến mất”. Kí ức chỉ bị “bất lực”, bị mất hiệu lực. Thân xác ta là trung tâm hoạt động. Lúc này, nó không thể hoạt động hồi tưởng một cách đúng nghĩa được nữa. Bergson phân biệt hai hình thức kí ức: một kí ức-thói quen (học thuộc lòng) và một kí ức-hồi tưởng. Trong loại thứ hai ngoài việc “nhớ lại” thuần tuý còn có cả tưởng tượng, suy tưởng, phát ngôn – những năng lực thuần tuý tinh thần.

     Tinh thần “mượn” của vật chất các tri giác để tìm ra thức ăn “nuôi” mình và nó “trả lại” cho vật chất chính các tri giác ấy nhưng lúc này dưới hình thức vận động có mang dấu vết tự do của tinh thần (Henri Bergson).

     Phạm Anh Tuấn

Giá sản phẩm trên đã bao gồm thuế theo luật hiện hành. Bên cạnh đó, tuỳ vào loại sản phẩm, hình thức và địa chỉ giao hàng mà có thể phát sinh thêm chi phí khác như phí vận chuyển, phụ phí hàng cồng kềnh, thuế nhập khẩu (đối với đơn hàng giao từ nước ngoài có giá trị trên 1 triệu đồng)…..